Trồng lan bằng chậu hay ghép gỗ vú sữa?

 

Trồng lan có hai cách chính: trồng trong chậu và trồng bằng cách gắn cây lan vào gỗ hay các vật liệu sẽ kể ở phần sau

Ngoại trừ lan mọc dưới đất (terrestrial), phần lớn các giống lan thuộc loại epiphytes (sống trên cây trong thiên nhiên) và loại lithophytes (sống trên đá) đều có thể trồng bằng cách gắn cây lan vào gỗ, vỏ cây v.v… Lối trồng này thật ra hợp với thiên nhiên hơn là trồng trong chậu. Trồng trong chậu chẳng qua chỉ là một cách thuần hoá cây lan mà thôi.

I. Lối trồng trên gỗ hay vỏ cây có những lợi điểm và khuyết điểm như sau:

- Có ích cho những loại lan muốn phơi rễ ra ngoài không khí.
- Giúp cho cây lan và rễ tăng trưởng một cách tự nhiên theo chiều dọc.
- Gọn nhẹ hơn so với lối trồng trong chậu, không chiếm nhiều mặt bằng.
- Bảo đảm không thối rễ nhưng trái lại, dễ bị khô. Tránh bị úng nước, nhưng cần cung cấp nhiều ẩm độ.
- Nhìn tự nhiên và mỹ thuật. Tùy theo óc thẩm mỹ, phối hợp giữa cây lan và vật liệu ta có một tác phẩm nghệ thuật làm tăng giá trị của hoa lan.

II. Vật liệu để gắn hay cột cây lan:

- Vỏ cây làm nút chai (Virgin cork bark). Cây này cung cấp vỏ rất dày dùng trong kỹ nghệ đóng nút chai. Cây trồng 20 năm mới thu hoạch, sống lâu từ 150 đến 200 năm. 9 năm mới lấy vỏ một lần. Vỏ cây dày từ 1 tới 2 inches (2,5 – 5 cm) rất lý tưởng để cột cây lan vào. Rất có mỹ thuật để triển lãm. (Giá hơi đắt, khoảng 14 đô la/1 lb (450 g).

- Thân cây Dương-Xỉmọc nhiều ở vùng nhiệt đới trung Mỹ châu. Cây có thân xốp, nhiều sợi, rất thoáng khí. Cây được cắt thành đoạn hay để nguyên cả cây. Loại này rất bền, kéo dài nhiều năm. Rễ lan dễ bám vào. (giá 6.30 đô la/ dài 18” (45 cm)). Vỏ cây dương-xỉ cắt thành từng tấm là phần ngoài của thân cây.

- Vỏ cây Bách (cypress), sần sùi, tăng thêm vẻ thô sơ, hoang dại. (giá 7.5 đô la 2.5”x22” (12 cm x 55 cm)). Nên chọn vỏ cây dày, không tách rời gỗ, dễ bị sâu bọ ẩn trú.

- Vỏ trái dừa. Có thể để nguyên hay cắt làm đôi.

- Thân cây nho khô già. Cây này quăn queo cho dáng đẹp.

- Thân và rễ cây cà-phê. Được dùng nhiều ở Mễ tây cơ; bền tới 8 năm.

- Gắn cây lan vào lưới. Tốt hơn là gắn vào lưới bằng nylon để cho gió dễ dàng lùa qua. Ví dụ như cây lan không lá Chiloschista lunifera.

- Gắn vào những cây xương rồng khô, cây khô (driftwood bán ở các tiệm Pet shops).

- Máng vào rổ treo (hanging planter).

- Gắn lên các cây trong vườn. Có thể gắn cây lan lên các cây ăn trái trong vườn , ngoại trừ những cây có nhựa độc. Cây lan chỉ bám vào cây chính mà không làm hại cây này như các cây chùm gửi khác. Các loại cây cam,bưởi, chà là, sồi (oak), sung, cau, dừa đều có thể dùng làm chỗ gắn cây lan. Nên chọn những cây trong vườn có nhiều nắng, gần nguồn nước và ở vào chỗ ta có thể ngắm nhìn. Cách này có một bất lợi là không di chuyển được.

Những cây, vỏ cây, dùng để gắn lan cần phải để thật khô để tránh nhựa cây (sap) có thể không tốt cho lan. Đối với cây ở nước mặn, nước phèn cần phải tẩy sạch trước khi gắn cây lan vào.

III. Những loại lan có thể gắn lên gỗ (mounting orchids):

- Masdevalia - Aerangis - Oncidium
- Epidendrum - Bulbophyllums - Catleya
- Dendrobium - Miltonia - Phalaenopsis
- Vanda - Maxilaria - Brassavola…

IV. Vật dung để gắn cây hoa lan vào vỏ cây hay gỗ.

Những vật dụng sau đây cần có để gắn lan vào gỗ:

- Kẹp bằng thép mạ (galvanized metal) dài khoảng 2" (5 cm), đủ cứng để gắn cây lan vào gỗ.
- Cước câu (fishing line), sức chịu từ 6-10 lb (2,7-4,5 kg), màu trong để khỏi lộ khi buộc cây lan vào gỗ.
- Khoan, để khoan lỗ xỏ móc thép, xỏ dây…
- Bảng đề tên (tag)
- Dây điện nhỏ, dây điện thoại có bọc nylon để không có rỉ sét gây độc cho cây.
- Sphanum moss, một nắm tay cho một cây đem gắn.

V. Cách gắn lan vào gỗ hay vỏ cây:

1. Chuẩn bị:

a. Nên sắp sẵn các vật dụng ghi trên.
- Ngâm các vật dụng để gắn lan vào từ ngày hôm trước.
- Ngâm nước một nắm sphanum moss.
- Ngâm chậu lan muốn lấy cây ra để cột vào gỗ.
- Lấy bùi nhùi hay bàn chải sạch nhúng alcohol chùi những dơ bẩn còn dính trên thân gỗ, hay vỏ cây.

b. Lấy cây lan từ trong chậu ra giống như thay chậu.
- Làm sạch rễ , loại bỏ rễ hư thối
- Tránh làm gãy rễ.
- Cắt hoa đã tàn, lá uá, loại bỏ rễ quá dài (trim) với dao, kéo đã hơ lửa.

c. Đặt cây trên miếng gỗ sao cho cân đối, tương xứng. Đánh dấu chỗ định gắn cây trên miếng gỗ hay vỏ cây.

2. Thực hành: 

a. Lấy rêu (moss) đã ngâm nước trước trải đều và mỏng trên vỏ cây nơi muốn gắn cây lan vào, nếu cần lấy giây câu quấn lại. Mục đích là làm chất đệm và để giữ thêm độ ẩm cho cây mới gắn.

b. Xếp rễ đè lên lớp moss nêu trên. Cây và rễ nên xếp theo hàng dọc cho thuận chiều tăng trưởng.

c. Lấy dây cước cuốn cây lan vào gỗ hay vỏ cây, nơi đánh dấu. Tránh cho dây cước đừng cắt vào củ, rễ, lá. Dùng kẹp để gắn chung quanh rễ, nơi tiếp giáp với thân vào gỗ hay vỏ cây.

d. Cuốn thêm giây cước hay lưới cá chung quanh, nhất là chỗ còn lỏng.

e. Có thể dùng dây điện, dây điện thoại buộc chặt tạm thời trong khi chờ rễ tăng trưởng bám lấy gỗ hay thân cây.

f. Gắn bảng tên cây lan, ngày gắn v.v…

3. Chăm sóc cây lan mới gắn vào gỗ: 

a. - Để cây lan mới gắn ở chỗ bóng mát trong vài tuần.

b. - Phun hơi nước (mist) cây mới gắn cho đến khi rễ dài được vài inches. Có thể dùng Superthrive pha với nước rồi phun lên cây.

c.- Tưới đẫm 2 hay 3 lần một tuần khi cây tăng trưởng và ít hơn khi cây ngủ vào mùa đông.

d.- Nên để cây đúng hướng nắng và đừng đổi hướng liên tục làm cây chậm phát triển. (nếu thay đổi liên tục 180 độ, cây sẽ chết.).

Câu hỏi được đặt ra là nên gắn cây như vậy khi nào?

Xin trả lời: nên gắn, máng, cột, buộc cây lan vào lúc bắt đầu mùa tăng trưởng. Thời gian này cây đầy nhựa sống, rễ mọc mau, cây dễ lấy lại sức sau khi thay đổi môi trường.

Phương pháp này có thể áp dụng khi gắn các loại cây khác như bromelia, ferns v.v…

Tài liệu tham khảo:- abundaflora.com (coffee log mounting) - www.mickeysorchids.com (mounted orchids) - jelinek.com (about bark culture) - www.arcadiaglasshouse.com (mounting supply) - faq.gardenweb.com (How to mount orchid) - www.paramountorchids.com (samples for mounting orchids) - orchids.home-lib.com (How to care for orchids).